Taekwondo, fascynująca sztuka walki z Korei, zdobyła uznanie na całym świecie. Jej dynamiczne kopnięcia i głęboka filozofia przyciągają miliony adeptów. Zrozumienie historii Taekwondo to podróż przez wieki koreańskiej kultury, polityki i sportu. W artykule prześledzimy ewolucję tej dyscypliny, od jej starożytnych korzeni, przez burzliwy XX wiek, aż po zdobycie statusu dyscypliny olimpijskiej i globalną popularność.
Spis treści
Starożytne korzenie – początki koreańskich sztuk walki
Początki Taekwondo sięgają starożytnej Korei, okresu Trzech Królestw (ok. 57 p.n.e. – 668 n.e.). Choć samo Taekwondo jako formalna dyscyplina powstało znacznie później, jego techniki i filozofia czerpią z dawnych tradycji. W królestwie Silla (57 p.n.e. – 935 n.e.) elitarni wojownicy Hwarang praktykowali sztukę walki zwaną Taekkyeon, która kładła nacisk na kopnięcia, oraz Subak, skupiającą się bardziej na uderzeniach rękami. Te wczesne formy walki były nie tylko metodą samoobrony, ale także narzędziem rozwoju duchowego i fizycznego, wpisując się w kodeks honorowy Hwarang.
W okresie Koryŏ (918–1392) Taekkyeon i Subak były nadal popularne, zarówno wśród wojska, jak i ludności cywilnej. Organizowano nawet zawody, które cieszyły się dużym zainteresowaniem. Niestety, wraz z nadejściem dynastii Joseon (1392–1897) i jej konfucjańską ideologią, która promowała naukę ponad sztuki walki, tradycyjne metody zaczęły tracić na znaczeniu, choć przetrwały w niektórych regionach i były przekazywane w tajemnicy.
Okres okupacji japońskiej i powstanie Kwanów
Najtrudniejszym okresem dla koreańskich sztuk walki była japońska okupacja (1910-1945). Japończycy zakazali praktykowania rodzimych form walki, promując własne, takie jak Karate czy Judo. Wielu Koreańczyków trenowało japońskie sztuki walki, często łącząc je potajemnie z elementami tradycyjnych koreańskich technik. To właśnie ten okres syntezy różnych stylów miał kluczowy wpływ na kształtowanie się przyszłego Taekwondo.
Po wyzwoleniu Korei w 1945 roku nastąpił renesans zainteresowania rodzimymi sztukami walki. Powstało wówczas kilka głównych szkół, zwanych „Kwanami”, które zaczęły nauczać różnych, często hybrydowych stylów. Do najważniejszych Kwanów należały Chung Do Kwan, Song Moo Kwan, Moo Duk Kwan, Ji Do Kwan i Chang Moo Kwan. Każdy Kwan miał swojego założyciela i nieco odmienny program nauczania, bazujący na doświadczeniach zdobytych podczas okupacji i na ocalałych elementach tradycyjnych sztuk walki.
Narodziny Taekwondo – unifikacja i rola generała Choi Hong Hi
W latach 50. XX wieku pojawiła się potrzeba zjednoczenia różnych Kwanów i stworzenia jednej, narodowej sztuki walki, która reprezentowałaby Koreę. Kluczową postacią w tym procesie był generał Choi Hong Hi, uważany za „ojca Taekwondo”. W 1955 roku, po wielu dyskusjach i konsultacjach z mistrzami różnych szkół, zaproponował on nazwę „Taekwondo” (태권도), która dosłownie oznacza „drogę (do) stopy (tae) i pięści (kwon)”. Nazwa ta miała podkreślać zarówno fizyczny aspekt walki (kopnięcia i uderzenia), jak i jej wymiar filozoficzny (do – droga, sztuka życia).
Generał Choi dążył do stworzenia nowoczesnej, skodyfikowanej sztuki walki, która łączyłaby najlepsze techniki kopnięć z Taekkyeon z elementami uderzeń ręcznych z Karate i innych stylów. Opracował on system 24 form (Tul), które stanowią rdzeń nauczania w stylu ITF. W 1959 roku powstało Korea Taekwondo Association (KTA), mające na celu dalszą unifikację i promocję nowej dyscypliny.
Rozpowszechnienie Taekwondo – ekspansja międzynarodowa
Historia Taekwondo to także opowieść o dynamicznej ekspansji globalnej. Od lat 50. XX wieku, dzięki zaangażowaniu generała Choi i innych mistrzów, Taekwondo zaczęło zdobywać popularność poza Koreą. Początkowo były to głównie pokazy dla wojska i dygnitarzy, ale szybko zaczęli pojawiać się instruktorzy zakładający szkoły w innych krajach Azji, a następnie w Europie i Amerykach.
Kluczowym krokiem w umiędzynarodowieniu dyscypliny było założenie przez generała Choi Hong Hi w 1966 roku Międzynarodowej Federacji Taekwon-Do (International Taekwon-Do Federation – ITF). Organizacja ta miała na celu globalne zarządzanie rozwojem Taekwondo w wersji promowanej przez generała Choi. Pokazy organizowane przez zespoły demonstracyjne ITF na całym świecie znacząco przyczyniły się do wzrostu popularności tej sztuki walki.
Podział Taekwondo – różnice między ITF a WT (dawniej WTF)
Wewnętrzne konflikty polityczne i różnice wizji co do przyszłości Taekwondo doprowadziły do rozłamu. W 1972 roku generał Choi Hong Hi, z powodów politycznych, przeniósł siedzibę ITF do Toronto w Kanadzie. W odpowiedzi, w 1973 roku w Korei Południowej, pod przewodnictwem Kim Un-yonga, powołano nową organizację – Światową Federację Taekwondo (World Taekwondo Federation – WTF). W 2017 roku organizacja ta zmieniła nazwę na World Taekwondo (WT), aby uniknąć negatywnych konotacji skrótu WTF w języku angielskim.
Ten podział utrwalił istnienie dwóch głównych nurtów Taekwondo, różniących się pod wieloma względami:
- Filozofia: ITF kładzie większy nacisk na tradycyjne wartości, samoobronę i filozoficzne aspekty „Do”. WT skupia się bardziej na sportowym wymiarze dyscypliny i rywalizacji.
- Techniki i formy: ITF używa 24 form (Tul) opracowanych przez gen. Choi, charakteryzujących się tzw. „ruchem falowym”. WT stosuje formy Poomsae (Taegeuk i Yudanja), które są bardziej zróżnicowane i często wymagają innych pozycji i przejść.
- Sparing (Walka sportowa): w ITF sparing (Matsogi) dopuszcza uderzenia pięścią na twarz (z pewnymi ograniczeniami) i stosuje system punktacji ciągłej lub przerywanej. W WT sparing (Kyorugi), będący dyscypliną olimpijską, kładzie główny nacisk na dynamiczne kopnięcia w tułów i głowę (uderzenia pięścią są dozwolone tylko na tułów), a zawodnicy noszą charakterystyczne ochraniacze (hogo) i kaski. Walka jest bardzo dynamiczna, a punkty przyznawane są za trafienia w strefy punktowane.
- Strój (Dobok): doboki ITF i WT różnią się krojem i oznaczeniami. Dobok ITF często posiada czarne obszycia na dole bluzy i emblematy federacji. Dobok WT ma zazwyczaj bluzę wkładaną przez głowę z kołnierzem w kształcie litery V (czarny dla stopni mistrzowskich).
Podział na Międzynarodową Federację Taekwon-Do (ITF) i Światową Federację Taekwondo (WT) pokazuje, jak różnorodna może być jedna sztuka walki z Korei, oferując adeptom różne ścieżki rozwoju.
Mistrzostwa Świata – kamienie milowe w rozwoju sportowym
Organizacja zawodów rangi mistrzowskiej była kluczowa dla rozwoju sportowego Taekwondo. Pierwsze oficjalne Mistrzostwa Świata WTF (obecnie WT) odbyły się w Seulu w 1973 roku, jeszcze przed formalnym rozłamem, i stały się cyklicznym wydarzeniem promującym sportową wersję Taekwondo.
Z kolei pierwsze Mistrzostwa Świata w Taekwondo organizowane przez ITF odbyły się w Montrealu w Kanadzie w 1974 roku. To wydarzenie, pod patronatem generała Choi Hong Hi, zgromadziło zawodników z wielu krajów i ugruntowało pozycję ITF jako odrębnej, globalnej organizacji. Montreal 1974 był ważnym momentem, pokazującym międzynarodowy zasięg Taekwondo w wersji ITF i jej zaangażowanie w rozwój rywalizacji sportowej, choć z innym naciskiem niż WT.
Taekwondo olimpijskie – droga na szczyt
Największym sukcesem dla World Taekwondo (wówczas WTF) było wprowadzenie Taekwondo do programu Igrzysk Olimpijskich. Po raz pierwszy Taekwondo pojawiło się jako sport pokazowy na Igrzyskach Olimpijskich w Seulu w 1988 roku, a następnie w Barcelonie w 1992 roku. Te występy spotkały się z ogromnym zainteresowaniem i uznaniem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOl).
Decyzją MKOl, Taekwondo olimpijskie zadebiutowało jako pełnoprawna dyscyplina medalowa na Igrzyskach Olimpijskich w Sydney w 2000 roku. Był to przełomowy moment, który wyniósł Taekwondo (w wersji WT) na najwyższy poziom rozpoznawalności sportowej na świecie. Od tamtej pory Taekwondo jest stałym elementem programu letnich igrzysk, przyciągając najlepszych zawodników i miliony widzów. Status olimpijski znacząco przyczynił się do globalnej popularyzacji tej koreańskiej sztuki walki, zwiększając liczbę trenujących i podnosząc jej poziom sportowy.
Współczesne Taekwondo – dziedzictwo i przyszłość
Dziś Taekwondo jest jedną z najpopularniejszych sztuk walki na świecie, praktykowaną przez dziesiątki milionów ludzi w ponad 200 krajach. Choć podział na ITF i WT nadal istnieje, obie organizacje przyczyniają się do krzewienia tej dyscypliny. Współczesne Taekwondo to nie tylko sport i samoobrona, ale także system wychowawczy, promujący takie wartości jak uprzejmość, prawość, wytrwałość, samokontrola i niezłomny duch (zasady sformułowane przez gen. Choi).
System pasów (od białego do czarnego, z różnymi stopniami uczniowskimi – Kup i mistrzowskimi – Dan) motywuje adeptów do ciągłego rozwoju. Charakterystyczny strój (Dobok) symbolizuje czystość i tradycję. Znajomość podstawowej terminologii koreańskiej jest ważnym elementem treningu. Historia Taekowndo pokazuje, jak ta dynamiczna sztuka walki z Korei potrafiła zaadaptować się do zmieniających się czasów, zachowując swoje korzenie i jednocześnie stając się globalnym fenomenem sportowym i kulturowym.
Historia Taekwondo – Najczęściej zadawane pytania
Co to jest Taekwondo?
Taekwondo (태권도) to koreańska sztuka walki i sport narodowy Korei, charakteryzująca się przede wszystkim dynamicznymi i wysokimi kopnięciami oraz uderzeniami pięścią. Nazwa oznacza „drogę stopy i pięści”. Obejmuje techniki samoobrony, walkę sportową (sparing), układy formalne (formy) oraz filozofię opartą na zasadach etycznych.
Jak zawiązać pas Taekwondo?
Wiązanie pasa (Ti) w Taekwondo wymaga pewnej wprawy. Ogólna zasada: znajdź środek pasa i przyłóż go do brzucha na wysokości pępka. Owiń oba końce pasa wokół talii, krzyżując je z tyłu i ponownie prowadząc do przodu. Jeden koniec przełóż pod obiema warstwami pasa od dołu do góry, a następnie zawiąż prosty węzeł z drugim końcem, tak aby oba końce zwisały równo i węzeł był płaski. Istnieją drobne różnice w metodach wiązania w zależności od szkoły.
Jakie są pasy w Taekwondo?
System pasów w Taekwondo oznacza stopień zaawansowania adepta. Kolejność pasów może nieznacznie różnić się między organizacjami (ITF/WT) i szkołami, ale zazwyczaj obejmuje: biały, żółty, zielony, niebieski, czerwony i czarny. Pomiędzy tymi kolorami często występują belki (dodatkowe paski na pasie) oznaczające kolejne stopnie uczniowskie (Kup). Czarny pas oznacza stopień mistrzowski (Dan) i również ma swoje poziomy (od 1 do 9 lub 10 Dan).
Czym się różni karate od Taekwondo?
Choć obie sztuki walki mają pewne historyczne powiązania (wpływ Karate na rozwój Taekwondo), istnieją znaczące różnice. Taekwondo kładzie znacznie większy nacisk na techniki nożne, zwłaszcza wysokie i szybkie kopnięcia. Karate bardziej równomiernie wykorzystuje techniki ręczne i nożne, często z niższymi pozycjami i większym naciskiem na siłę fizyczną w uderzeniach. Różnią się także układy formalne (Kata w Karate, Tul/Poomsae w Taekwondo) oraz zasady walki sportowej.
Jak się pisze Taekwondo?
Poprawna pisownia nazwy tej sztuki walki w języku polskim to „Taekwondo”. Czasami spotyka się formy „Tae Kwon Do” (bliższa oryginalnej strukturze koreańskiej i często używana w kontekście ITF) lub „Taekwon-do”. Forma „Taekwondo” jest najbardziej powszechna i zgodna z zaleceniami słowników.
Skąd pochodzi Taekwondo?
Taekwondo pochodzi z Korei. Jego korzenie sięgają starożytnych koreańskich sztuk walki, takich jak Taekkyeon i Subak, ale jako sformalizowana dyscyplina zostało opracowane i nazwane w Korei w połowie XX wieku, po okresie japońskiej okupacji, przez mistrzów różnych szkół (Kwan), z kluczową rolą generała Choi Hong Hi.
Jak się nazywa strój do Taekwondo?
Tradycyjny strój używany do treningu Taekwondo nazywa się „Dobok” (도복). Składa się on zazwyczaj z bluzy (Sang-i), spodni (Ha-i) oraz pasa (Ti), którego kolor oznacza stopień zaawansowania ćwiczącego. Krój Doboku może różnić się nieznacznie w zależności od federacji (ITF lub WT).
