Mitsuyo Maeda (前田 光世), znany na całym świecie pod pseudonimem Conde Koma (Hrabia Koma), to postać o fundamentalnym znaczeniu dla historii sztuk walki. Ten japoński mistrz judo, bezpośredni uczeń twórcy tej dyscypliny, Jigoro Kano, odegrał kluczową rolę w globalnym rozprzestrzenianiu judo oraz, co najważniejsze, stał się katalizatorem powstania brazylijskiego jiu-jitsu (BJJ). Jego podróże, walki i nauki, zwłaszcza przekazane rodzinie Gracie, na zawsze zmieniły krajobraz sztuk walki.
Spis treści
Wczesne życie i początki w kodokanie
Mitsuyo Maeda urodził się 18 listopada 1878 roku w Funazawa, miejscowości niedaleko Hirosaki w prefekturze Aomori w Japonii. W młodości wykazywał zainteresowanie tradycyjnymi sztukami walki, w tym sumo. W 1894 roku przeniósł się do Tokio, gdzie początkowo studiował na Uniwersytecie Waseda. Rok później, w 1895 roku, dołączył do Kodokanu, słynnej szkoły judo założonej przez Jigoro Kano. Tam szybko dał się poznać jako niezwykle utalentowany i zdeterminowany uczeń.
Pod okiem samego Kano oraz jego najlepszych instruktorów, takich jak Sakujiro Yokoyama, Maeda intensywnie trenował, stając się jednym z czołowych przedstawicieli nowej generacji judoków. Skupiał się szczególnie na ne-waza (technikach walki w parterze), co miało później ogromne znaczenie dla jego kariery i nauk przekazywanych za granicą. Mimo niewielkiego wzrostu (ok. 164-165 cm) i wagi (ok. 64-70 kg), dzięki doskonałej technice potrafił rywalizować i pokonywać znacznie większych przeciwników.
Podróże i misja szerzenia judo
Na początku XX wieku Jigoro Kano zapragnął spopularyzować judo na świecie. W tym celu wysłał kilku swoich najlepszych uczniów za granicę. W 1904 roku Mitsuyo Maeda, wraz z innymi judokami (m.in. Tomita Tsunejiro, Satake Soshihiro), wyruszył do Stanów Zjednoczonych. Ich misją była demonstracja skuteczności judo i jego promocja jako systemu walki i rozwoju fizycznego.
Podróże Maedy objęły imponującą liczbę krajów na kilku kontynentach:
- Stany Zjednoczone: pierwsze pokazy, m.in. w Akademii Wojskowej West Point i Białym Domu (przed prezydentem Rooseveltem, choć to Tomita był głównym demonstratorem). Maeda zaczął też brać udział w walkach pokazowych i wyzwaniach.
- Europa: podróże do Wielkiej Brytanii (gdzie nauczał m.in. w Londynie), Belgii, Francji i Hiszpanii. To właśnie w Hiszpanii, około 1908 roku, miał przyjąć pseudonim Conde Koma. „Conde” oznacza „hrabia” po hiszpańsku, a „Koma” pochodzi od japońskiego słowa „komaru”, oznaczającego „być w kłopocie”, co miało odzwierciedlać trudną sytuację finansową judoki lub kłopoty, jakie sprawiał przeciwnikom.
- Ameryka Łacińska: wędrówka przez Kubę (gdzie jego popularność eksplodowała), Meksyk, Salwador, Kostarykę, Panamę, Kolumbię, Ekwador, Peru, Chile, Argentynę i Urugwaj.
Podczas tych podróży Maeda nie tylko demonstrował judo, ale także często musiał udowadniać jego skuteczność w licznych walkach przeciwko przedstawicielom innych dyscyplin: bokserom, zapaśnikom, mistrzom savate czy ulicznym fighterom. Walki te, często odbywające się na zasadach zbliżonych do dzisiejszego vale tudo (wszystko dozwolone), przyniosły mu sławę niepokonanego wojownika.
Walki „challenge” i legenda CondeKomy
Mitsuyo Maeda stał się znany z przyjmowania wyzwań od lokalnych mistrzów i siłaczy. Jego styl walki, oparty na judo Kodokanu, ale zaadaptowany do realiów walk bez ścisłych reguł, kładł ogromny nacisk na szybkie sprowadzenie przeciwnika do parteru i zakończenie walki przez dźwignię (kansetsu-waza) lub duszenie (shime-waza). Był to pragmatyczny i skuteczny sposób na neutralizowanie przewagi siły i zasięgu większych rywali.
Choć dokładna liczba jego walk jest trudna do zweryfikowania i często owiana legendą (mówi się o ponad 1000 lub nawet 2000 stoczonych pojedynków bez porażki), nie ulega wątpliwości, że Maeda był niezwykle doświadczonym i skutecznym wojownikiem. Jego reputacja jako Conde Koma, niepokonanego mistrza z Japonii, rosła z każdym kolejnym zwycięstwem, przyciągając tłumy na jego pokazy i walki.
Osiedlenie się w brazylii i współpraca z rodziną gracie
Po latach podróży, około 1914 lub 1915 roku, Mitsuyo Maeda przybył do Brazylii. Początkowo występował m.in. w Rio de Janeiro i São Paulo. Ostatecznie osiadł w Belém, stolicy stanu Pará, w północnej Brazylii. Tam zaangażował się w pomoc japońskim imigrantom w ramach projektu kolonizacyjnego wspieranego przez rząd Japonii.
Kluczowym momentem dla historii sztuk walki było nawiązanie przez Maedę kontaktu z Gastão Gracie Sr., wpływowym biznesmenem i politykiem o szkockich korzeniach. Gastão pomógł Maedzie w jego działaniach w Brazylii, a w dowód wdzięczności Japończyk zaproponował naukę judo jego najstarszemu synowi, Carlosowi Gracie. Nauka rozpoczęła się prawdopodobnie około 1917 roku i trwała kilka lat.
Nauczanie Carlosa Gracie i fundamenty BJJ
Mitsuyo Maeda przekazał młodemu Carlosowi wiedzę na temat judo Kodokanu, ze szczególnym uwzględnieniem technik walki w parterze (ne-waza), które sam preferował i które okazały się najskuteczniejsze w walkach „challenge”. Carlos zafascynowany nowymi umiejętnościami, zaczął intensywnie trenować i wkrótce otworzył własną akademię, dzieląc się wiedzą ze swoimi braćmi: Oswaldo, Gastão Jr., George’em i, co najważniejsze, najmłodszym i najdrobniejszym z nich, Hélio Gracie.
To właśnie Hélio, ze względu na swoją wątłą budowę fizyczną, dokonał kluczowych modyfikacji w technikach nauczanych przez Maedę (za pośrednictwem Carlosa). Skupił się na udoskonaleniu dźwigni i duszeń oraz strategii walki w parterze, kładąc nacisk na wykorzystanie techniki, timingu i odpowiedniego ustawienia ciała (dźwigni) do pokonania siły przeciwnika. Ten proces adaptacji i rozwoju doprowadził do powstania stylu znanego początkowo jako Gracie Jiu-Jitsu, a później jako brazylijskie jiu-jitsu (BJJ).
Chociaż BJJ wyewoluowało w odrębną dyscyplinę, jego korzenie tkwią bezpośrednio w naukach Mitsuyo Maedy. Jego nacisk na walkę w parterze i techniki kończące stanowi fundament tego popularnego na całym świecie stylu.
Książka Mitsuyo Maedy
Podczas swojego pobytu w Ameryce Środkowej, konkretnie w Salwadorze w 1913 roku, Mitsuyo Maeda spisał część swojej wiedzy w książce zatytułowanej „Self-defense or jiu-jitsu achievable by everyone” (Samoobrona lub jiu-jitsu osiągalne dla każdego). Publikacja ta zawiera opisy i ilustracje technik samoobrony, rzutów, dźwigni i duszeń, a także porady dotyczące zdrowego trybu życia.
Książka przez wiele lat była praktycznie niedostępna. Dopiero 4 września 2023 roku została ponownie opublikowana przez wydawnictwo Ninety Three, co pozwoliło współczesnym adeptom i historykom sztuk walki zapoznać się z oryginalnymi naukami Conde Komy. To cenne źródło historyczne dokumentujące techniki i filozofię Maedy w tamtym okresie.
Późniejsze życie i dziedzictwo
Mitsuyo Maeda spędził resztę życia w Belém w Brazylii. W 1925 roku zaangażował się w tworzenie japońskiej kolonii w Tomé-Açu w stanie Pará. Z czasem uzyskał brazylijskie obywatelstwo, przyjmując imię Otávio Maeda. Kontynuował nauczanie judo/jiu-jitsu, choć jego akademia nie odniosła takiego sukcesu jak akademia Gracie. Miał również innych uczniów poza Carlosem Gracie, jak np. Luiza Françę, który również odegrał rolę w rozwoju jiu-jitsu w Brazylii.
Mitsuyo Maeda zmarł 28 listopada 1941 roku w Belém w wieku 63 lat, prawdopodobnie na chorobę nerek. Został pochowany na cmentarzu Santa Izabel w Belém. W uznaniu jego zasług dla judo, Kodokan pośmiertnie przyznał mu stopień 7 dan.
Dziedzictwo Mitsuyo Maedy jest ogromne i wielowymiarowe:
- Globalizacja judo: był jednym z pionierów, którzy wynieśli judo poza Japonię, demonstrując jego skuteczność na całym świecie.
- Powstanie BJJ: jego nauki przekazane Carlosowi Gracie stały się bezpośrednim fundamentem dla rozwoju brazylijskiego jiu-jitsu, które zrewolucjonizowało świat sztuk walki, zwłaszcza po sukcesach Royce’a Gracie w pierwszych turniejach UFC.
- Wpływ na MMA: poprzez BJJ, dziedzictwo Maedy jest integralną częścią nowoczesnych mieszanych sztuk walki (MMA).
- Inspiracja: jego życie, podróże i determinacja w pokonywaniu przeciwności losu (w tym znacznie większych przeciwników) pozostają inspiracją dla adeptów sztuk walki na całym świecie.
Mitsuyo „Conde Koma” Maeda to postać, której wpływ na współczesne sztuki walki jest nie do przecenienia. Od sal treningowych Kodokanu, przez areny walk w Ameryce i Europie, aż po dżungle Amazonii, gdzie zasiał ziarno BJJ – jego historia jest fascynującym świadectwem siły techniki, determinacji i międzykulturowej wymiany wiedzy.
