Aikido – droga harmonii ducha

Kiedykolwiek się ruszam, to jest Aikido.
O Sensei, Morihei Ueshiba

Aikido jest japońską sztuką walki opracowaną przez Morihei Ueshibę (często określanego tytułem „O Sensei” lub „Wielki Nauczyciel”). Na poziomie czysto fizycznym jest to sztuka obejmująca niektóre rzuty i blokady stawów, które pochodzą z Jujitsu oraz niektóre rzuty i inne techniki pochodzące z Kenjutsu. Aikido nie koncentruje się na uderzaniu lub kopaniu przeciwników, ale raczej na wykorzystaniu ich własnej energii, aby uzyskać nad nimi kontrolę lub odrzucić ich od siebie. Nie jest to sztuka statyczna, ale kładzie duży nacisk na ruch i jego dynamikę.

Po bliższym przyjrzeniu się, praktykujący znajdą w aikido to, czego szukają, czy jest to stosowna technika samoobrony, duchowe oświecenie, zdrowie fizyczne czy spokój umysłu. O Sensei podkreślał moralne i duchowe aspekty tej sztuki, przykładając dużą wagę do rozwoju harmonii i pokoju. „Droga Harmonii Ducha” to jeden ze sposobów, w jaki „Aikido” może być przetłumaczone na język polski. Jest to nadal prawdą o Aikido dzisiaj, chociaż różne style podkreślają bardziej duchowe aspekty w większym lub mniejszym stopniu. Chociaż idea dyscypliny walki dążącej do pokoju i harmonii może wydawać się paradoksalna, jest to najbardziej podstawowe założenie tej sztuki.

Morihei Ueshiba
O Sensei, Morihei Ueshiba

Moglibyśmy spróbować zaszufladkować Aikido w streszczeniu liczącym dowolną ilość słów, ale to nie oddałoby prawdziwej natury i ducha Aikido, zostawiamy więc adeptom odkrycie czym jest Aikido, bez żadnych uprzedzeń.

Jakie są style w Aikido?

Aikido zostało pierwotnie opracowane przez jednego człowieka, O Sensei. Wielu uczniów, którzy trenowali pod okiem O Sensei’a postanowiło rozpowszechniać swoją wiedzę o Aikido otwierając własne dojo. Między innymi z powodu dynamicznej natury Aikido, różni uczniowie O Sensei interpretowali jego Aikido na różne sposoby. W ten sposób narodziły się różne style Aikido. Najpopularniejsze z nich zostały wymienione tutaj wraz z krótkim wyjaśnieniem, czym dany styl się różni. Każdy styl ma swoje mocne i słabe strony, ale wszystkie są mocno zakorzenione w podstawowych koncepcjach, które czynią Aikido wyjątkową sztuką, jaką jest. Żaden z nich nie powinien być uważany za lepszy lub gorszy od innych, ale raczej jednostka musi znaleźć styl, który najbardziej jej odpowiada. Czynniki zewnętrzne, takie jak położenie geograficzne, mogą oczywiście ograniczyć możliwości wyboru.
Niezależnie od tego, który styl wybierzesz, będziesz nauczany przez danego instruktora jego interpretacji, a sam będziesz rozwijał swoje własne, szczególne Aikido. Można powiedzieć, że jest tyle różnych stylów Aikido ile jest praktyków.

W liście ograniczymy naszą definicję Aikido do stylów, które wyraźnie wywodzą się od Ueshiby O Sensei. Podział na kategorie jest dość arbitralny.

„Stare” szkoły Aikido

Tutaj wymienimy szkoły, które rozwinęły się z przedwojennych nauk.

Aiki-Budo

Jest to nazwa nadana sztuce, której O Sensei uczył we wczesnym okresie swojego rozwoju. Jest ona bardzo zbliżona stylem do wcześniej istniejących form Jutsu takich jak Daito-ryu Aiki-Jutsu. Uważana jest za jedną z trudniejszych form Aikido.
Większość wczesnych uczniów O Sensei zaczynała w tym okresie i wiele wczesnych praktyk za granicą było w tym stylu (np. nauczanie Abbe Sensei w Wielkiej Brytanii w latach 50-tych).

Yoseikan

Ta forma została opracowana przez Minoru Mochizuki, który był wczesnym uczniem O Sensei, a także Jigoro Kano Sensei w Kodokanie. Styl ten zawiera elementy Aiki-Budo wraz z aspektami Karate, Judo i innych sztuk.

Yoshinkan

Jest to styl nauczany przez zmarłego Gozo Shiodę. Shioda Sensei studiował z O Sensei od połowy lat 30-tych. Po wojnie został zaproszony do rozpoczęcia nauczania i utworzył organizację znaną jako Yoshinkan. W przeciwieństwie do wielu późniejszych organizacji, Yoshinkan zawsze utrzymywał przyjazne stosunki z Aikikai, zarówno podczas, jak i po życiu O Sensei.

Yoshinkan jest twardszym stylem Aikido, ogólnie rzecz biorąc zajmującym się praktyczną skutecznością i fizycznymi technikami. Jest nauczany w wielu oddziałach japońskiej policji.
Międzynarodowa organizacja związana ze stylem Yoshinkan Aikido znana jest jako Yoshinkai i posiada aktywne oddziały w wielu częściach świata. W ostatnich latach powstało wiele odłamów tego stylu, rozwijających się zazwyczaj z powodów politycznych.

Szkoły „nowoczesne” Aikido

Obejmują większość wariantów nauczanych obecnie. Większość z tych „stylów” jest nauczana przez różnych starszych uczniów O Sensei, a rozbieżności pojawiły się po śmierci założyciela. Większość z nich twierdzi, że naucza sztuki, której nauczył ich O Sensei – i jest to prawdopodobnie prawda, nawet jeśli niektóre z nich mają niewiele wspólnego z innymi! Biorąc pod uwagę notoryczną niejasność stylu nauczania O Senseia, historia o słoniu i ślepcach może dać nam pewną wskazówkę jak mogło do tego dojść :-).
Większość z nas ma swoje uprzedzenia i preferencje co do różnych stylów, ale potrafi rozpoznać, że wszystkie mają swoje mocne i słabe strony i wszyscy możemy się od nich czegoś nauczyć.

Szkoły „tradycyjne” Aikido

Aikikai

Aikikai jest wspólną nazwą stylu kierowanego przez Moriteru Ueshibę, wnuka O Sensei, nauczanego pod auspicjami Międzynarodowej Federacji Aikido. Większość uważa tę szkołę za główną linię rozwoju aikido.
W rzeczywistości ten „styl” jest bardziej parasolem niż konkretnym stylem, ponieważ wydaje się, że wiele osób w organizacji uczy w zupełnie inny sposób. Aikido nauczane przez Ueshiba Sensei jest generalnie obszerne i płynne, z naciskiem na standardowy program nauczania i niewielkim lub żadnym naciskiem na trening z bronią. Inni nauczyciele pod auspicjami Aikikai (jak Saito Sensei) kładą znacznie większy nacisk na trening z bronią.

Moriteru Ueshiba
Moriteru Ueshiba

Iwama-ryu

Styl nauczany przez Morihiro Saito, z dojo w Iwama, jest ogólnie uważany za wystarczająco odmienny stylistycznie od głównego nurtu Aikikai aby został nazwany indywidualnie, mimo że nadal jest częścią Aikikai.
Saito Sensei był długoletnim uchideshi O Sensei, zaczynając w 1946 roku i pozostając z nim aż do jego śmierci. Wielu uważa, że Saito Sensei był uczniem, który spędził najwięcej czasu bezpośrednio studiując z O Sensei.

Saito Sensei mówi, że stara się zachować i nauczać sztuki dokładnie tak, jak nauczył go Założyciel. Technicznie Iwama-ryu wydaje się przypominać Aikido, którego O Sensei uczył na początku lat 50-tych, głównie w dojo Iwama. Repertuar techniczny jest większy niż w większości innych stylów i duży nacisk kładzie się na trening z bronią.

Szkoły „Ki” Aikido

Jeden z najbardziej zauważalnych rozłamów w świecie aikido nastąpił w 1974 roku, kiedy to Koichi Tohei, wówczas główny instruktor w Aikikai, zrezygnował z członkostwa w tej organizacji i założył Ki no Kenkyukai, aby nauczać aikido z silnym naciskiem na koncepcje Ki. Od tego czasu nie było zbyt wielu interakcji pomiędzy szkołami tradycyjnymi a szkołami Ki.
Wszystkie te sztuki mają tendencję do określania się jako Ki Aikido, nawet jeśli istnieje niewielki kontakt pomiędzy niektórymi stylami.

Shin-shin Toitsu Aikido

Styl założony przez Koichi Tohei – Aikido o zunifikowanym umyśle i ciele. Tohei Sensei kładzie duży nacisk na zrozumienie koncepcji Ki i rozwijanie tego aspektu niezależnie od treningu Aikido w celu zastosowania go w ogólnym zdrowiu i życiu codziennym.
Ten styl jest jednym z najbardziej miękkich stylów Aikido i charakteryzuje się miękkimi ruchami, które często angażują praktyka skaczącego lub skaczącego podczas ruchu. Większość szkół nie zajmuje się praktycznym zastosowaniem technik, uważając je za ćwiczenia mające na celu dalszy rozwój Ki.

Jon Takagi i Koichi Tohei
Jon Takagi i Koichi Tohei podczas demonstracji na Arizona State University, 1974r.

W ostatnich latach Tohei Sensei coraz bardziej oddalał się od Aikido i poświęcił się niemal wyłącznie treningowi Ki. Najnowszą wiadomością jest to, że Ki no Kenkyukai rozpoczęło inicjatywę, aby Shin-shin Toitsu Aikido stało się międzynarodowym sportem zawodniczym.

Style „sportowe” Aikido

Jeden z innych wielkich przełomów w historii Aikido miał miejsce za życia O Sensei, kiedy to Kenji Tomiki zaproponował „zracjonalizowanie” treningu Aikido za pomocą Kata i Zawodów. Od tego czasu nie było wiele wspólnego pomiędzy szkołami Tomiki a głównymi szkołami Aikido.
W ostatnich latach powstało wiele odłamów Tomiki-ryu, które porzuciły ideę rywalizacji.

Tomiki-ryu

Założona przez Kenji Tomiki, wczesnego ucznia O Sensei i założyciela Judo Jigoro Kano. Tomiki Sensei wierzył, że „racjonalizacja” treningu Aikido, zgodnie z tym, co Kano Sensei zrobił dla Judo, uczyniłaby go łatwiejszym do nauczenia, szczególnie na japońskich uniwersytetach. Ponadto uważał, że wprowadzenie elementu współzawodnictwa posłuży wyostrzeniu i skoncentrowaniu praktyki, ponieważ nie była ona już testowana w prawdziwej walce. Ten ostatni pogląd był przyczyną rozłamu z O Sensei, który stanowczo uważał, że w treningu aikido nie ma miejsca na rywalizację.
Tomiki-ryu charakteryzuje się używaniem Kata (wcześniej zaaranżowanych form) w nauczaniu oraz organizowaniem zawodów, zarówno na puste ręce jak i z gumowym nożem.

Czy Aikido może być używane do samoobrony?

„Ci, którzy są wprawni w walce, nie ulegają gniewowi,
ci, którzy umieją zwyciężać, nie boją się.
W ten sposób mądrzy wygrywają przed walką, podczas gdy ignoranci walczą, aby wygrać.”

Tak, Aikido może być bardzo skuteczną formą samoobrony Jednak może upłynąć sporo czasu i wysiłku zanim Aikido (lub jakakolwiek sztuka walki) będzie mogła być skutecznie wykorzystana w sytuacji samoobrony.

Czy opanowanie i stosowanie aikido zajmuje więcej czasu niż innych sztuk walki?

„Gdybyś znał czas, jaki zajęło mi zdobycie mistrzostwa, nie wydawałoby się ono tak wspaniałe”. Michał Anioł

Prosta odpowiedź brzmi „tak”. Rok w Karate/Tae Kwon Do/Kempo i prawdopodobnie możesz walczyć znacznie lepiej niż wcześniej. Potrzeba dobrze ponad rok zanim zaczniesz czuć się na tyle komfortowo z technikami Aikido, by wyobrazić sobie ich użycie w „prawdziwym życiu”.

Złożona odpowiedź brzmi „nie” w tym sensie, że nie sądzę, aby ktokolwiek kiedykolwiek czuł, że „opanował” jakąś sztukę. Jeśli tak jest, to przestał się rozwijać, albo sztuka jest zbyt prosta. W autobiografii Funakoshiego zdecydowanie można odnieść wrażenie, że nie czuje się on „mistrzem” i jest zdumiony, że ktoś go za takiego uważa.

Stara historia może powiedzieć ci trochę o sposobie myślenia, który powinieneś zastosować podczas studiowania sztuk walki:

Młody chłopak podróżował przez Japonię do szkoły znanego artysty walki. Kiedy przybył do dojo, otrzymał audiencję od Sensei.
„Czego życzysz sobie ode mnie?” zapytał mistrz.
„Pragnę być twoim uczniem i zostać najwspanialszym kareteką w krainie” – odpowiedział chłopiec.
„Jak długo muszę się uczyć?”
„Co najmniej dziesięć lat” – odpowiedział mistrz.
„Dziesięć lat to dużo czasu” – powiedział chłopiec. „A gdybym studiował dwa razy ciężej niż wszyscy inni Twoi uczniowie?”.
„Dwadzieścia lat” – odpowiedział mistrz.
„Dwadzieścia lat! A gdybym ćwiczył dzień i noc z całym wysiłkiem?”.
„Trzydzieści lat” – brzmiała odpowiedź mistrza.
„Jak to jest, że za każdym razem, kiedy mówię, że będę pracował ciężej, mówisz mi, że to potrwa dłużej?” zapytał chłopiec.
„Odpowiedź jest jasna. Kiedy jedno oko jest utkwione w twoim celu, pozostaje tylko jedno oko, którym można znaleźć Drogę”.

Czy aikido jest lepsze od karate/judo/jakiejkolwiek innej sztuki walki?

Jest to pytanie niezwykle kontrowersyjne i wywołało wiele gorących dyskusji na forach sztuk walki.

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo subiektywna – studenci jakiejkolwiek konkretnej sztuki walki mają tendencję do faworyzowania tej jednej nad każdą inną (w przeciwnym razie prawdopodobnie studiowaliby inną sztukę walki).

Choć istnieje wiele ścieżek u podnóża góry, wszyscy, którzy dotrą na szczyt widzą ten sam księżyc.

Istnieje wiele różnych, ale równie ważnych powodów studiowania jakiejkolwiek sztuki walki, takich jak samoobrona, duchowy wzrost lub oświecenie, ogólne zdrowie fizyczne, pewność siebie i wiele więcej. Różne sztuki walki, a nawet różne style w ramach danej sztuki walki, podkreślają różne aspekty.

Stąd „lepiej” naprawdę zależy od tego, co chcesz czerpać ze sztuki walki. Nawet biorąc pod uwagę to rozróżnienie, jest to nadal bardzo subiektywne pytanie, więc może lepiej byłoby „Czy Aikido jest lepsze niż jakakolwiek inna sztuka walki dla mnie?”.

demonstracja aikido
51-sze All Japan Aikido Demonstration. Watahiki-Sensei, 7 Dan, Ibaraki Branch Dojo

Alternatywnym sposobem odpowiedzi na to pytanie jest po prostu powiedzenie: „Nie, Aikido nie jest „lepsze” lub „gorsze” od jakiejkolwiek innej sztuki walki. Jest po prostu inne.

Czy mogę trenować dodatkową sztukę walki jednocześnie trenując Aikido?

Tak. Nie ma problemu w trenowaniu kilku sztuk walki jednocześnie, ale jest jedna rzecz, na którą trzeba uważać. Jeśli nie zdobyłeś najpierw solidnej podstawy w jednej sztuce walki, będziesz się mylić, gdy zaczniesz drugą sztukę. Twój postęp w obu sztukach walki będzie wolniejszy niż gdybyś trenował najpierw jedną, a potem drugą.

To, jaką sztukę walki wybierzesz do trenowania oprócz Aikido, zależy oczywiście wyłącznie od tego, co sam lubisz i z czym czujesz się komfortowo. Sugestia jest taka, że jeśli zaczynasz trenować dodatkową sztukę wcześnie, to im bardziej różni się ona od Aikido tym lepiej, gdyż prawdopodobnie nie będziesz wtedy zbytnio zdezorientowany.

Czy w Aikido odbywają się zawody?

„Lubię dużych mężczyzn. Lubię zamieniać ich w małych mężczyzn”.

Tomiki Aikido Sensei

Często mówi się, że w Aikido nie ma żadnych zawodów. To prawda, że założyciel Aikido (Morihei Ueshiba, czyli O Sensei) uważał, że rywalizacja jest nie do pogodzenia z Aikido, ale to nie znaczy, że wszyscy się z tym zgadzają.

Jeden z popularnych stylów, Tomiki Aikido, posiada konkurencję. Nie jest ona jednak uważana za fundamentalną część stylu. Z drugiej strony, w większości szkół aikido nie ma żadnej rywalizacji.

Większość treningów Aikido, nawet w szkołach z zawodami, ma charakter raczej kooperacyjny niż antagonistyczny, gdzie zarówno rzucający (nage) jak i atakujący(uke) pracują jako partnerzy i starają się zoptymalizować doświadczenie drugiej osoby.

To „partnerstwo w pracy” jest również konieczne, aby a) zminimalizować szansę na kontuzję w wyniku praktykowania (potencjalnie niebezpiecznych) technik aikido, oraz b) rozwinąć u obu partnerów zdolność do „przyjmowania ukemi” – bycia zrelaksowanym i zdolnym do dbania o siebie w odpowiedzi na „upadek” lub bycie rzuconym w sytuacji walki.